Festival
truyện tranh lần III do Phái đoàn Wallonie-Bruxelles (Vương quốc Bỉ) tại Việt
Nam phối hợp với NXB Kim Đồng tổ chức diễn ra từ ngày 31-5 đến 8-6 tại Thư viện
Hà Nội (47 Bà Triệu, Hà Nội). Với nhiều hoạt động chất lượng, Festival truyện
tranh lần III đã nhận được sự tham dự đông đảo của bạn đọc hơn hẳn hai lần tổ
chức trước. Tuy nhiên, sự chậm tiến của các “cây cọ” chủ nhà lại chính là điều
đáng quên tại Festival truyện tranh lần này.
Mãn
nhãn “nghệ thuật thứ 9”
Với bạn đọc nhí Việt Nam, hình tượng
nhân vật hoạt hình như nhà báo Tintin, chàng cao bồi Lucky Luke... đã quá quen
thuộc. Tuy nhiên, ít người biết, “cha đẻ” các nhân vật hoạt hình trên đều là
người Bỉ.
Tại những khu vực sử dụng tiếng Pháp của
Bỉ (Cộng đồng Wallonie-Bruxelles), truyện tranh được gọi là “nghệ thuật thứ 9”
bởi truyền thống lâu đời và ảnh hưởng xã hội to lớn. Phần lớn các gia đình Bỉ
đều sưu tập truyện tranh. Hơn một nửa lượng sách được xuất bản hay sản xuất tại
Bỉ đều là những an-bum truyện tranh. Đặc biệt hơn, gần một nghìn họa sĩ vẽ
truyện tranh và tác giả kịch bản đã khiến Wallonie-Bruxelles trở thành xứ sở
của truyện tranh từ gần một thế kỷ nay.
Triển lãm “Du hành trong nền nghệ thuật
thứ 9: Truyện tranh của Wallonie-Bruxelles” chính là tâm điểm của Festival
truyện tranh lần III. Triển lãm đã giới thiệu cho bạn đọc Việt Nam đến với 40 họa
sĩ truyện tranh bậc thầy của Bỉ như: Morris (1923-2001)-tác giả Lucky Luke, André
Franquin (1924-1997)-người sáng tạo ra khỉ đuôi dài Marsupilami nổi tiếng, Peyo
(1928-1992)-“cha đẻ” những người xanh tí hon Xì-trum (The Smurfs)...
Điều hấp dẫn của truyện tranh Bỉ không
chỉ ở việc tạo hình nhân vật vui nhộn với phong cách vẽ riêng biệt mà còn thể
hiện ở nội dung độc đáo của các bộ truyện tranh. Các chủ đề được đề cập tới
trong truyện tranh của Bỉ phản ánh muôn mặt đời sống xã hội, có giá trị nhân
văn; có tính giáo dục rất tốt cho trẻ em và tính giải trí cao cho người lớn. Ví
dụ, làng của những người xanh tí hon Xì-trum như là một ẩn dụ về xã hội con
người với nhân vật hư cấu được nhân cách hóa: Thông minh, lười biếng, điệu đà, nóng
tính.... Ngoài ra, truyện tranh của Bỉ
tỏ rõ sự năng động đáng kinh ngạc khi pha trộn được nhiều thể loại nhiều khi
đối nghịch nhau: Phiêu lưu, lịch sử, hài hước, huyền ảo, hiện thực, hư cấu...
Dù triển lãm lần này chỉ là phần rất nhỏ
trong bức tranh đa dạng và rộng lớn của truyện tranh Bỉ. Nhưng có tận mắt chứng
kiến mới thấy ngạc nhiên bởi vị trí “đầu tàu” trong ngành công nghiệp giải trí ở
Bỉ. Điều này khiến ngay cả người xem thờ ơ nhất hiểu rằng: Nếu thực sự đầu tư
chiều sâu với tính chuyên nghiệp cao thì bất cứ một lĩnh vực tưởng là “nhỏ” lại
có thể mang lại những điều tốt đẹp lớn lao.
Truyện
tranh Việt: Chưa thay đổi nhận thức
Song hành triển lãm truyện tranh Bỉ là
triển lãm “Từ ý tưởng tới tác phẩm truyện tranh” của các họa sĩ trẻ Việt Nam. Triên lãm
này là lần đầu tiên các họa sĩ Việt Nam có một triển lãm truyện tranh
đúng nghĩa. Quy tụ hơn 30 bức tranh của 11 tác giả vừa là họa sĩ đồng thời là
những tác giả kịch bản truyện tranh. Giới hạn trong 6 trang-tương đương với một
truyện tranh ngắn hoàn chỉnh, các họa sĩ các ý tưởng đã thể hiện mối quan tâm
của các họa sĩ đến rất nhiều vấn đề xã hội.
Các truyện tranh ngắn của các họa sĩ Việt
Nam đã gây “cười” cho người xem nhưng nằm ở việc khá nhiều chữ trong lời dẫn
hoặc lời thoại... sai chính tả! “Hạt sạn” này có thể thông cảm ít nhiều do công
tác tổ chức chưa chuyên nghiệp, và bản thân các truyện tranh ngắn này mới chỉ
là bản phác thảo ý tưởng.
Nhiều người xem cũng chưa thực sự hài
lòng về cách tạo hình nhân vật, phong cách vẽ vẫn na ná các bộ truyện tranh nổi
tiếng nước ngoài như: “Ô Long viện” (Đài Loan); “Jindo”, “Subasa”, “Teppi” (Nhật
Bản)... Điều này không thực sự đáng chê trách vì việc đòi hỏi các họa sĩ Việt Nam đi sau hơn
nửa thế kỷ mà tạo dựng ngay một phong cách vẽ riêng, tạo hình nhân vật độc đáo
là điều không tưởng!
Điều đáng lo ngại cho sự phát triển của
truyện tranh Việt Nam
chính là nhận thức của các tác giả về chính mục đích và phương pháp biểu đạt
của truyện tranh. Mục đích của truyện tranh là phải mang tính giải trí gây cười;
sau đó các ẩn ý mang tính nhân văn và giáo dục phải được cài cắm khéo léo, đi
vào trí nhớ độc giả một cách tự nhiên nhất, ấn tượng nhất. Tuy nhiên, các họa
sĩ Việt Nam mắc “bệnh” quá các chú trọng đến các thông điệp, không biết cách “hòa
tan” các thông điệp vào câu chuyện khiến truyện tranh thành một kiểu tranh cổ
động. Ví dụ, tác phẩm “Mưa lớn” (tác giả Nguyễn Thế Linh) kể chuyện một trận
mưa lớn bất thường gây đảo lộn cuộc sống và để kết thúc, tác giả “ném” thẳng
vào người xem khẩu hiệu: “Hãy hành động trước khi trái đất thay đổi bạn!”.
Phương pháp biểu đạt truyện tranh của các
họa sĩ Việt nam cũng chưa khiến người xem cảm thấy thích thú. Truyện tranh là
hình thức kể một câu chuyện bằng hình ảnh tĩnh có khi được thêm một ít lời dẫn
hoặc lời thoại. Đã là một hình thức kể chuyện ngắn gọn thì các yêu cầu về ý
tưởng, kết cấu, cấu trúc... cũng mang tính nghệ thuật tương tự như kể một câu
chuyện trong truyện ngắn! Hầu hết các truyện tranh Việt Nam có ý tưởng
tốt nhưng các họa sĩ không có khả năng triển khai các ý tưởng để cuốn hút người
xem. Đa số các bức hình không ăn nhập khiến người đọc “vắt óc” mới hiểu được
những bộ tranh rối rắm có khi lại rời rạc.
Sẽ mất khá nhiều thời gian, các hạn chế
của truyện tranh Việt Nam
mới trở thành quá khứ. Nhưng tin tưởng rằng, với sự năng động và chịu khó tìm
tòi sáng tạo của một thế hệ họa sĩ trẻ và với một “thị trường” người đọc rộng
lớn thì việc có một nền truyện tranh Việt Nam chuyên nghiệp không phải là một
ước mơ viển vông.
HÀM ĐAN