DỊCH GIẢ THÚY TOÀN: "VĂN HỌC NGA CÒN NHIỀU ĐỈNH CAO CHƯA ĐƯỢC GIỚI THIỆU"

Mới đây, Hội Nhà văn Việt Nam đã công bố quyết định thành lập Quỹ hỗ trợ quảng bá văn học Việt-Nga (gọi tắt là Qũy). Báo Quân đội nhân dân đã có cuộc phỏng vấn dịch giả Thúy Toàn-Giám đốc Quỹ về quá trình hình thành và những phương hướng hoạt động trong thời gian tới của tổ chức non trẻ này.

Phóng viên (PV): Xin ông cho biết, ý tưởng về Quỹ hỗ trợ quảng bá văn học Việt-Nga bắt nguồn từ đâu?

Dịch giả Thúy Toàn: Ý tưởng thành lập một tổ chức dịch thuật chuyên nghiệp của Việt Nam tương tự như ở một số nước đã có từ lâu. Tôi và dịch giả tiếng Hàn Quốc Lê Đăng Hoan đã từng đề xuất với Hội Nhà văn Việt Nam về việc cần có một trung tâm dịch thuật chính thống đứng ra kết nối, tổ chức, thực hiện thay cho nỗ lực riêng lẻ của cá nhân hay đơn vị tư nhân. Trong khi chờ một trung tâm dịch thuật đa ngữ hình thành, việc ra đời Quỹ hỗ trợ quảng bá văn học Việt-Nga được xem là bước thử. Bắt nguồn truyền thống giao lưu văn học giữa Việt Nam và Nga, gần đây, phía các bạn Nga có một đề án cấp nhà nước, đề nghị chúng ta giới thiệu một số tác phẩm văn học trong giai đoạn gần đây để dịch sang tiếng Nga. Trong chuyến công tác của đoàn nhà văn Việt Nam tại Nga gần đây, đề xuất này được cả hai bên nhất trí triển khai.

Theo quyết định của Ban chấp hành Hội nhà văn Việt Nam, tôi sẽ đảm nhiệm vai trò Giám đốc Quỹ, còn hai Phó Giám đốc là dịch giả Lê Đức Mẫn và TS Thụy Anh. Hội đồng cố vấn về chuyên môn của Quỹ có sự tham gia của PGS, TS Phạm Vĩnh Cư, nhà thơ-dịch giả Bằng Việt, các dịch giả Đoàn Tử Huyến, Vũ Thế Khôi, Từ Thị Loan. Hiện tại, Quỹ trực thuộc BCH Hội Nhà văn Việt Nam; sau này trung tâm dịch thuật ra đời, Quỹ có thể sẽ sát nhập để phục vụ mục đích chung.

PV: Về lâu về dài, những dự án nào để giới thiệu văn học hai nước sẽ được Quỹ quan tâm hỗ trợ?

Dịch giả Thúy Toàn: Chúng tôi đang lên chương trình giới thiệu cho phía bạn dịch các tiểu thuyết “Hồn bướm mơ tiên” của Khái Hưng, “Mưa mùa hạ” của Ma Văn Kháng, “Mẫu thượng ngàn” của Nguyễn Xuân Khánh cùng hai tuyển truyện ngắn, thơ đương đại khác. Phía bạn cũng sẽ giới thiệu với ta một số tác phẩm tiêu biểu của văn học Nga. Nhiều người lầm tưởng văn học Nga đã được giới thiệu quá đầy đủ ở Việt Nam nhưng sự thật văn học Nga còn nhiều đỉnh cao chưa được giới thiệu. Ví dụ như các tác phẩm của Na-bô-cốp, Rút-xốp, Xta-nhiu-cô-vích... Phương châm của chúng tôi là hễ tác phẩm nào hay của văn học hai nước mà chưa được người đọc biết đến thì sẽ dịch và giới thiệu chứ không tập trung vào một giai đoạn văn học cụ thể nào.

Trước mắt, dự kiến vào ngày 24-7 tới, tại Trung tâm Khoa học và Văn hóa Nga (501 Kim Mã, Hà Nội), Quỹ sẽ giới thiệu bản dịch tiếng Nga đầu tiên cuốn “Nhật ký Đặng Thùy Trâm” do TS Lê Nhân và PGS-TS Anatoly Sô-cô-lốp dịch.

PV: Nguồn kinh phí để duy trì hoạt động của Quỹ đến từ đâu, thưa ông?

Dịch giả Thúy Toàn: Kinh phí của Quỹ bắt đầu từ số không. Chúng tôi hiểu rằng, trông chờ vào ngân sách Nhà nước hiện nay là khá khó khăn nên chủ yếu phải tự thân vận động. Nhờ sự đóng góp của bạn bè và sức lực anh chị em tham gia xây dựng mà ngay trong ngày ra mắt Quỹ đã có được cuốn sách đầu tiên: “Marian Tkachev, người bạn tài hoa và chí tình” (NXB Hội Nhà văn) gồm tuyển các bài viết của nhà văn-dịch giả Nga suốt đời gắn bó với văn học, văn hóa Việt Nam M.Tkachev… Đến nay, triển vọng tài chính của Quỹ là từ Quỹ Tổng thống Nga để bắt tay vào thực hiện chương trình dịch sách do Hội Nhà văn Việt Nam đề xuất và phía Nga đã có trả lời chấp thuận.

PV: Ông có lo ngại sự xuất hiện của một loạt các tác phẩm văn học Nga tại Việt Nam hiện nay sẽ không được chào đón như trong quá khứ?

Dịch giả Thúy Toàn: Trước đây, việc dịch các tác phẩm văn học Nga khá tốt do có sự phân công trách nhiệm rõ ràng giữa các nhà xuất bản và quan trọng nhất là được sự trợ giúp của Nhà nước. Kinh tế thị trường đã khiến cho văn học Nga phải chịu sự cạnh tranh với các các tác phẩm dịch từ các nền văn học khác bởi giá trị văn chương lẫn các thức quảng bá chuyên nghiệp. Tuy nhiên, tôi lạc quan về sự tái xuất của văn học Nga lần này vì từ chính nhu cầu thực tế là độc giả Việt Nam bị mất “liên lạc” với tình hình văn học Nga hơn 20 năm qua. Mặt khác, nền văn học Nga là một nền văn học có nhiều tác phẩm có giá trị đích thực. Thêm vào đó, đất nước, con người và văn học Nga với Việt Nam thật hấp dẫn, gần gũi và có nhiều điểm tương đồng nên người đọc Việt Nam sẽ thấy “hình bóng tâm hồn” ở trong văn học Nga.

PV: Quỹ có kế hoạch nào để đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ dịch giả tiếng Nga không?

Dịch giả Thúy Toàn: Quỹ mong tìm được những người biết tiếng Nga có nguyện vọng tham gia lĩnh vực dịch văn học. Nếu có khả năng, có đam mê họ sẽ được hỗ trợ kinh phí sang Nga học tập hoặc tham gia các khóa học ngắn hạn về dịch thuật. Nhưng trước mắt, Quỹ sẽ trình BCH Hội Nhà văn Việt Nam thông qua và đề xuất với Bộ Giáo dục và Đào tạo để xin học bổng. Hiện nay, có rất nhiều dịch giả đang sinh sống ở các địa phương trong cả nước cũng đã liên hệ và bày tỏ sự quan tâm đến sự ra đời của Quỹ. Đây cũng là một đội ngũ người dịch văn học Nga tiềm năng không thể bỏ qua.

PV: Xin cảm ơn dịch giả!

HÀM ĐAN (thực hiện)